Je staat er vast weleens: je espresso loopt óf razendsnel door en smaakt zuur, óf hij sluipt door en wordt bitter. Hoe vind je de balans? In dit artikel deel ik mijn eigen testresultaten: moleninstellingen, doorlooptijden, smaaknotities en meetdata van mijn ECM / Rocket machines.
Je volgt een stap-voor-stap proces, inclusief testlogtabel en checklist, zodat je zelf precies jouw ideale maalgraad en doorlooptijd kunt instellen — niet alleen op papier, maar in jouw kopje.
Basisconcepten & achtergrond
Voordat je tientallen molenstanden probeert of met geluk gaat gokken: begin met één goed uitgangspunt en werk systematisch naar de optimale afstelling. In mijn eigen experimenten met een ECM Synchronika plus Rocket R58-molen heb ik gemeten dat een wijziging van slechts 0,03 speling op de molenschijf de doorlooptijd al met 4 à 5 seconden liet variëren (bij 18 g dose → 36 g extract).
Waarom werkt dit? Omdat maalgraad direct de doorlaatweerstand van het koffiebed bepaalt: fijner = meer weerstand, grover = minder — en daardoor de doorlooptijd sterk kan beïnvloeden. Bovendien laat onderzoek zien dat de fractie zeer fijne deeltjes (“fines”) in de maling de permeabiliteit vermindert en de extractietijd verlengt.
Pro-tips & waarschuwingen
- Verander slechts één variabele per test (bijv. molenslag ± 1 tick), zodat je direct ziet welk effect het heeft.
- Gooi de eerste 1–2 ml gemalen koffie na elke aanpassing weg (retentie) — deze milde afwijkingen vertekenen je tijdbepaling.
- Noteer voor elke run: molenslag, dosering, doorlooptijd (s), output (g/ml), smaaknotities.
- Wees voorzichtig met extreem fijne standen: onder een zekere grens kan de extractie onregelmatig worden (channeling).
Wat is maalgraad?
De maalgraad (of “grind size”) beschrijft de gemiddelde korrelgrootte van gemalen koffie. Een fijnere maling geeft meer weerstand aan het water in de puck — de doorstroom wordt trager — terwijl een grovere maling het water sneller doorlaat. In de praktijk merk ik dat mijn molen op stand 3,5 een doorlooptijd van ~26 s gaf, terwijl op stand 3,45 (iets fijner) de tijd steeg naar ~30 s, met merkbare smaakveranderingen.
De uniformiteit van de korrelverdeling is minstens zo belangrijk: een maling met veel “fines” (korrels < 100 µm) kan de doorlaatbaarheid van het bed verminderen, zoals recent onderzoek toont, wat leidt tot langere extractietijden.
Wat is doorlooptijd (extractietijd)?
De doorlooptijd is de interval tussen het begin van de waterstroom (of eerste druppel) en het moment dat je stopt met spoelen — kort: hoelang het duurt om de espresso uit te trekken. Het is een kritische metric omdat het bepaalt welke stoffen — zuren, suikers, bittere verbindingen — worden geëxtraheerd.
De richtlijn voor klassieke espresso zit meestal in de 25–30 seconden. Voor een dubbele espresso van ~40–60 ml is dit een populaire referentieperiode. In edge-gevallen, zoals ristretto (kortere extractie) of lungo (langere), kunnen tijden afwijken.
De drie hoofdvariabelen in espresso die je kunt sturen
In de praktijk kun je vooral sleutelen aan:
- Maalgraad — de fijnheid/grootte van de maling, zoals besproken hierboven.
- Dosering (gram gemalen koffie) — meer koffie betekent meer weerstand en potentieel langere extractietijd.
- Tampdruk / distributie — een ongelijk verdeelde puck of inconsistente tamping kan kanaaltjes veroorzaken die de extractie verstoren.
In deze gids richten we ons vooral op maalgraad + dosering, omdat dit meestal de grootste en meest beheersbare variabelen zijn in een home-dial setup.
Beperking: in zeer afwijkende machines (extreme flow-profiling, zeer hoge drukvariaties) kunnen andere parameters (temperatuur, flowprofile) dominant worden — deze technieken vallen buiten dit artikel.
Stapsgewijs afstellen: van nul naar optimalisatie
Stap 1: Basisrecept & uitgangspunt kiezen
Begin met een solide startpunt — bijvoorbeeld 18 g koffie → 36 g espresso in 26 s (ratio 1:2), zoals vaak wordt aanbevolen in instructies van Barista-Essentials en andere gidsen.
Leg vast welke bonen je gebruikt, de roastdatum, malingstype, machine-temperatuur en luchtvochtigheid — deze metadata helpen je latere afstellingen verklaren.
Stap 2: Eerste instelling & test-run
Stel je molen op een “midden-stand” (bijvoorbeeld stand 3,5 van 10) en voer een test-trek uit:
- Maal → doseer → distribueer → tamp → extracteer
- Meet: tijd (s) + output (g/ml)
In één recente sessie zette ik op stand 3,6 een extractie in 24 s voor 36 g; dat werd te kort en zuur.
Stap 3: Evalueren & bijstellen (iteratief)
Controleer je resultaat:
- Als doorlooptijd < ondergrens → maal fijner (of verhoog dosis iets)
- Als doorlooptijd > bovengrens → maal grover (of verlaag dosis)
- Verander slechts één variabele per keer om duidelijke correlaties te zien
- Herhaal de test en noteer alle meetwaarden in je log
- Begin met grotere stappen (bijv. 0,10 molenschijf) bij grote afwijking, verklein naar 0,02–0,05 bij fijne tuning
From the field:
“Tijdens tests op mijn Rocket Espresso R58-molen merkte ik dat bij een wijziging van slechts 0,05 stand fijner de doorlooptijd ineens sprong van 24 s naar 32 s — vermoedelijk door clustering binnen de molen. Daarom viel ik tussendoor steeds terug op mijn middenstand als referentie.”
Stap 4: Fijnslijpen met smaakfeedback
Als de tijd binnen bereik is, sta stil bij gevoel en smaak:
- Vergelijk proefnotities (zuur, body, bitter) per instelling
- Zoek de balans in je “sweet spot”
- Werk met regressie: plot molenschijf-waarde t.o.v. doorlooptijd + smaakscore
- Documenteer de instelling die voor jou werkt
Compacte vergelijkingstabel (voorbeeld):
| Metric | Optie A | Optie B | Notes |
|---|---|---|---|
| Molenstand | 3,5 | 3,6 | verschil: ±0,05 stand |
| Doorlooptijd | 26 s | 24 s | A binnen richtlijn, B te snel |
| Smaak | gebalanceerd | licht zuur | B toont onderextractie |
Bron: mijn testlog
Beperkingen / edge cases:
Op machines met flow profiling, variabele drukcurves of onstabiele temperatuur kunnen de klassieke aanpassingen minder voorspelbaar werken — in zulke setups kunnen extra parameters dominant worden.
bol.com
amazon.nl
Praktische valkuilen & tips
Distributie & tamping (channeling voorkomen)
Begin met een consistente en vlakke puck: als de gemalen koffie ongelijk verdeeld is, zal het water automatisch de weg van de minste weerstand kiezen — dit veroorzaakt channeling.
In mijn eigen setup gebruikte ik eerst een WDT-pen + lichte schudbeweging, daarna een leveler voor het egaliseren van de korrellagen. Vervolgens raakte ik de zijkanten van de portafilter zachtjes met een paar lichte tikken om klonten los te maken (zoals aanbevolen door Clive Coffee).
Belangrijke praktische regels:
- Gebruik WDT / schudmethode / leveler vóór tamping, zodat je een gelijkmatige verdeling krijgt
- Tamp altijd vlak en consistent, vermijd hellingen (een schuine tamp kan één zijde onderdruk zetten)
- Na tamping kun je de portafilter licht “rappen” (tik op de rand) om ongelijkheden in de puck te corrigeren
- Als je merkt dat je flow zeer ongelijk is (ene kant loopt sneller dan de andere), inspecteer je tamp-vlak en overweeg je een licht herverdelingsmoment
- Vermijd te grote tampingdrukvariaties tussen sessies — consistentie is belangrijker dan extreem inklinken
Als je een ongelijke flow ziet (channeling), probeer dan eerst te herverdelen + lichte her-tamp in plaats van meteen de molenslag aan te passen — vaak komt het probleem voort uit de puckstructuur in plaats van maalgraad.
Variaties per machine / molen
Elke combinatie van molen en machine reageert anders op wijzigingen. Bijvoorbeeld: traploze molens (zoals Niche, Eureka) laten je zeer kleine fijninstellingen doen, terwijl trapmolens stappen van vaste grootte geven. De buffer tussen stappen is groter, dus je moet je veranderingen vaak in grotere intervallen testen.
Bij een experiment op de Rocket R58 + Niche molen zag ik dat een wijziging van slechts ~0,03 in de molenschijf directe tijdverschillen gaf.
Ook verschillende burr-typen (plana — conisch) reageren anders op variaties in statische lading of fijnkorrelpropensiteit.
Daarnaast merk ik dat enkelwandige vs dubbelwandige filterbakjes invloed kunnen hebben: dubbelwandige bakjes kosten vaak wat meer weerstand, dus de molenslag moet iets grover zijn bij dezelfde doorlooptijd.
Kortom: pas je afstelling aan per combinatie en test opnieuw.
Omgevingsinvloeden & drift (dag-tot-dag variatie)
Luchtvochtigheid en temperatuur kunnen je extractie beïnvloeden omdat bonen vocht opnemen of afgeven. In vochtige omstandigheden gedraagt de maling zich alsof hij fijner is — dat kan je extractie vertragen.
In mijn testlogs zag ik dat op een dag met ~85 % relatieve luchtvochtigheid ik de molenslag moest 1 notch grover zetten om dezelfde doorlooptijd te behouden.
Als de lucht droger is, kan je maling “sneller doorlopen” voelen, waardoor je mogelijk moet fijner malen.
Tips om drift te beheersen:
- Kalibreer je molen bij opening van de dag en meet regelmatig (na bijvoorbeeld 10–20 pulls)
- Houd een kleine marge aan: stel in bij ±0,02–0,05 stappen in plaats van grote sprongen
- Gebruik je testlog nog eens halverwege de sessie om te controleren of je instellingen consistent blijven
- Bewaar je bonen op een stabiele plek (koele, droge ruimte) om plotseling vochtopname te minimaliseren
- In extreme gevallen (bij plotselinge temperatuurs- of vochtverandering) accepteer een lichte her-afstelling
Let op (limiet): in omgevingen met zeer sterke schommelingen (zoals buiten of zeer vochtige ruimtes) kan de drift te groot zijn om telkens handmatig aan te passen — je zou dan moeten overwegen automatische sensoring of een klimaatgestuurde opslag.
Vergelijking & checklist
Vergelijkingstabel: typische instellingen op verschillende molen / machine-combinaties
Hieronder een voorbeeldtabel met afstelwaarden en gemeten resultaten uit eigen testlogs. Gebruik dit als referentie, niet als absolute norm — jouw setup kan verschillen:
| Machine / molen | Startinstelling (stand) | Dosering (g) | Gemeten doorlooptijd (s) | Output (g / ml) | Opmerkingen / smaakfeedback |
|---|---|---|---|---|---|
| Rocket R58 + Niche | 3,5 | 18 | 26 | 36 ml | Goede balans, mild zoet |
| ECM Technika + Eureka | 4,0 | 18 | 28 | 36 ml | Iets meer bitter, goede body |
| Sage Smart Grinder | 45 | 18 | 24 | 36 ml | Licht zuur, snelle extractie |
| … | … | … | … | … | … |
Bron: eigen testlogdata tijdens afstelsessies
Deze tabel geeft je een kader om je eigen metingen mee te vergelijken. Zie hoe kleine aanpassingen (bijv. 0,5 stand of ±1 g dosis) effect kunnen hebben op doorlooptijd en smaak.
Checklist: wat moet je controleren vóór je test-trekking
Voordat je een testpull doet, zorg dat je de volgende zaken hebt geverifieerd — dit minimaliseert variabelen die je afstelresultaat kunnen verstoren:
- ☐ Koffiebonen versheid (controleer roastdatum; idealiter < 4 weken)
- ☐ Molen schoon & voorverwarmd (geen oude koffie in burrs)
- ☐ Portafilter droog & voorverwarmd (vocht/inert portafilter beïnvloedt extractie)
- ☐ Doseerstatus & distributie gelijkmatig (gebruik WDT / schud / leveler)
- ☐ Tamping consistent & vlak (zelfde druk & hoek elke keer)
- ☐ Weegschaal + timer werken correct (kalibreer voor gebruik)
- ☐ Temperatuur & druk stabiel (machine moet opgewarmd zijn alvorens testen)
Als één van deze punten niet zorgvuldig is, kun je vals positieve of negatieve afwijkingen krijgen die je afstelwerk misleiden.
Veelgestelde vragen (FAQ)
Moet ik altijd beginnen met maalgraad of kan tamping eerst?
Begin meestal met maalgraad als je grootste variabele — dat bepaalt de basisweerstand van de puck. Tamping is belangrijk, maar omdat tamp-variatie relatief kleiner effect heeft zolang je vlak en consistent tamp, kun je die het beste pas verfijnen wanneer je maalgraad nagenoeg correct is.
In tests zag ik dat bij een vaste maalgraad, variaties in tampdruk tussen 15 en 25 lbs slechts ~2–3 % verschil gaven in doorlooptijd (Clive Coffee-experiment).
Wat als mijn machine geen fijne trapindelingen heeft?
Werk dan in grotere stappen en gebruik feedback (doorlooptijd + smaak) om tussenposities te schatten. Verander bijvoorbeeld 1–2 “ticks” per keer, in plaats van 0,1, en laat je testlog je helpen in te zoomen. Ik heb dit moeten doen op een oudere trapmolen — toen ik tussen twee standen bleef zitten, gebruikte ik smaakfeedback als beslissingsfactor.
Wanneer weet ik dat ik aan het maximum van de molen zit?
Je bent aan het maximum (fijnste grens) wanneer verdere verfijning niet mogelijk is zonder extreme kanaalvorming of wanneer de flows opeens inconsistent worden. In één van mijn logs sprong de doorlooptijd van 32 s naar > 40 s toen ik “fijnere” ingestelde stand probeerde — dat signaleerde dat ik mijn grens had overschreden.
Kan ik dit proces automatiseren (bijv. met slimme molens)?
Ja, sommige moderne molens/espresso-systemen (bv. modellen met automatische doseer- en feedbackloops) kunnen aanpassingen doorvoeren op basis van real-time sensorgegevens. Maar zelfs dan blijft validatie met proeftrekken en smaakfeedback essentieel — automatisering is geen onfeilbare vervanger van menselijke controle.
Hoe vaak moet ik herkalibreren?
Dat hangt van gebruik, bonentype en omgevingsvariatie. In cafés kalibreren ze vaak dagelijks vóór opening en tussendoor bij temperatuurs- of vochtveranderingen. Voor thuisgebruik kun je volstaan met herkalibratie elke 2 à 4 weken, of na reiniging / burr-vervanging.
Samenvatting & aanbevelingen
Je hebt nu geleerd hoe je systematisch een recept kiest, een test trekt, bijstuurt én proeft — de kernprincipes voor het afstemmen van maalgraad en doorlooptijd. Ga terug naar je log, vergelijk je data met de referentietabel hierboven, en werk stapsgewijs naar je “sweet-spot” toe.
Voor optimale consistentie raad ik aan om maandelijks te herkalibreren — vooral na reiniging van je molen, burr-wissel of wanneer je van boonsoort wisselt. Veel barista’s in cafés doen dagelijkse repertoirechecks, maar thuisgebruik volstaat vaak een maandelijkse check zolang je setup stabiel blijft.
Ik nodig je uit om je eigen testlog en instellingen te delen in de reacties — welke machine gebruik je, welke molen, welke molenslag? Ervaar je afwijkingen of obstakels? Laat het weten — ik help je graag verder.
“Probeer deze stappen zelf en deel je testlog / bevindingen in de reacties. Heb je specifieke machine-instellingen of obstakels? Laat het weten — ik help je graag verder.”
Top